Eski İzmir kartpostallarında sıkça resmedilmiş, fotoğraflanmış Kervan Yolu ile Halkapınar Gölü arasındaki düzlükte, şadırvan görünümlü bir yapı vardır. Bu yazıyı okuduğunuza göre eminim sizin de daha önce dikkatinizi çekmiştir zaten. Ne yalan söyleyeyim, bu yapının günümüze ulaşmış olduğunu öğrendiğimde epey şaşırmıştım. Geçtiğimiz günlerde Halkapınar Su Fabrikası ile birlikte, İzmir Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü’nün Halkapınar yerleşkesinde fotoğraflama fırsatı bulduğum, tarihi su derleme yapısına bir göz atalım. Alttaki fotoğraf hafızaları tazeleyecektir.

Tesisin, Kervan Yolu yani Gaziler Caddesi üzerinde yer alan kapısındaki 1884 tarihi, yapının inşa tarihi olarak kabul ediliyor. Yazılı kaynaklara göre, inşa edildiği dönemde yapının kuzeyindeki Halkapınar Gölü tarafından alt hazneye su girişi varmış. Gölden derlenen ve bu haznede bekletilerek temizlenen suyun ise daha önce bu alanda kurulu olan İzmir Halkapınar Kağıt Fabrikası için yapılmış olduğu düşünülen bir sistemle dolaylı olarak su fabrikasına aktarıldığı düşünülmekte. Sekizgen kaide yapısının altındaki su tünellerine ve daha da alt katmana inildiğinde, yüzeyde olduğu gibi yapının altında da Helenistik Döneme ait bir takım buluntulara rastlanmış. Sözü geçen Diana Hamamları, bir sonraki yazının konusu elbette.

Su derleme sistemi, Halkapınar Su Fabrikası‘yla bütünleşik olarak 1897 yılından itibaren gölün kuruduğu 1973 yılına kadar aralıksız olarak kullanılmış. Açılan yeni kuyular sebebiyle tamamen kuruyan Halkapınar Gölü, daha sonra maalesef doldurulmuş. Gölün kurumasıyla devre dışı kalan su derleme yapısı, bahse konu su fabrikası ile birlikte yakın zamanda uygulanması planlanan restorasyon için beklemekte.

Kaynak: Assessment of Izmir Halkapınar Water Pump Station for Its Conservation as Industrial Heritage – İdil Ece Şener – 2019 – İzmir Halkapınar Tarihi Su Yapıları – Eda Kavakdipli – 2012