Halkapınar Gölü’nün Heredot tarafından Diana’nın yanındaki perilerle birlikte gelip her gün yıkandığı yer olarak nitelendirilmesi su kaynağını, Diana Hamamları olarak yıllar boyu İzmir’e uğrayan gezgin ve araştırmacıların en çok ziyaret ettiği ve gözlemlerinden bahsettiği noktalardan biri haline getirmiş.

Önceki yazılardan hatırlayacağınız; Halkapınar Su Fabrikası ve Su Derleme Yapısı için ziyaret ettiğim, İzmir Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü’nün Halkapınar yerleşkesinde bugünkü yazının konusunu oluşturacak kalıntılara rastladım. Yakın zamanda başlaması planlanan, müze çalışmalarından önce kalıntıları bu haliyle görebildiğim için kendimi şanslı hissediyorum.

Eski Kervan Yolu üzerinde olan Diana Hamamları’nı ziyaret edenler zaman içerisinde bu çevredeki antik kalıntılara ek olarak mekanın ismine de kanıt olarak bir yazıt ve buluntu arayışına girmişler. Diana Hamamları hakkında aktarılan birçok gözlemden bu konudaki yalnızca ikisini paylaşacağım. İngiliz gezgin Arundell, Bornova’da günümüzde İsa Bey olarak bilinen camide, mihrabın sol tarafında, Diana Hamamları’ndan getirildiği söylenen söylenen sütunda; “ΥΜΝΩ ΘΕΟΝ ΜΕΛΗΤΑ ΠΟΤΑΜΟΝ ΤΟΝ ΣΩΤΗΡΑ ΜΟΥ ΕΚ ΠΑΝΤΟΣ ΛΟΙΜΟΥ ΚΑΙ ΚΑΚΟΥ ΠΕΠΑΥΜΕΝΟΥ” yazısını belgelemiş. Prof. Dr. Hasan Malay tarafından; “Kurtarıcım, Nehir Tanrısı Meles’e dualarımı terennüm ediyorum: çünkü artık hastalık ve kötülük tümüyle yok oldu.” olarak tercüme edilen yazının bulunduğu bölüm ise günümüzde kapatılmış. 1800’lü yılların sonlarına doğru, gölün bulunduğu alana kurulan kağıt fabrikasının su derleme havuzunun inşa çalışmalarını yürüten mühendisler ise Diana heykeli ve benzer antik eserler bulduklarını kaydetmişler. Su derleme yapısı hakkında yazılan makalelerdeki Helenistik Dönem buluntuları olarak bahsedilenler, muhtemelen aynı kalıntılar.

Kaynak: Smyrna ve Meles – Prof. Dr. Hasan MALAY – 2010 – Smyrna Su Yapıları – Sarp ALATEPELİ – 2016 – İzmir’de Suyun Serüveni – İZSU – 2017