Yakın zamanda Ekin Gediği Mevkiinde bulunan Çobanpınarı ile birlikte yerleşim içerisinde kalacağını düşündüğüm, Eski İzmir’in kale yerleşimi ve gözetleme noktaları serisine, Büyük Kale ile devam ediyorum. Bayraklı-Bornova sınırında, Yamanlar’ın körfeze doğru olan uzantısı üzerinde yer alan Büyükkale, Yamanlar Dağı’nın güney eteklerine konuşlandırılmış tahkimatlı yerleşimlerden Smyrna’ya en yakın olanı. Yamanlar’daki benzer bir yerleşimi araştırırken, 1930 yılında dönemin İzmir Valisi ve aynı zamanda İzmir ve Havalisi Asarıatika Muhipleri Cemiyeti başkanı da olan Kâzım (Dirik) Paşa, Helene Miltner ve Yohannes Böhlau’nun Büyükkale’ye düzenledikleri gezide aldıkları notlara bazı makalelerde denk gelmiştim.

Geçtiğimiz hafta güzel bir tesadüfle, bu geziye ilişkin notları içeren 1934 basımı Eski İzmir (Navluhon – Tantalis) ve Larisa Şehirleri Harabeleri kitabını bulup satın aldım. Kitabı incelediğimde, gezi sırasında insan boyu bir duvar ve giriş kapısı gibi detaylar belgelenmişken, o zamandan günümüze maalesef neredeyse hiç biri ulaşamamış. Bahse konu taş bloklarla örülmüş dörtgen planlı kule kalıntısı, anten kulesi altında kalmış. Etraftaki kaçak kazı tahribatı da maalesef büyük boyutta. Milattan önce 6-3. yüzyıl arasına tarihlendirilen tahkimat, bir süre İzmir çevresinde araştırmalar yapan George Ewart Bean tarafından, yerel bir yönetici konutu olabileceği ihtimalini de ileri sürmüş.

Kuzeyinde Sancaklıkale, kuzeydoğusunda Çobanpınarı, güneybatısında Kayalık Nezaret Yeri (Felswarte) ve güneydoğusunda Aksertepe’nin görüş alanı içerisindedir. Yamanlar Dağı’nın güney yamaçlarında oluşmuş bu hat içerisinde Smyrna, Pagos(Kadifekale), Bornova ovası ve İzmir iç körfezine olan hakimiyetiyle, beş noktanın en fazla görüş alanına sahip konumudur.

Kaynak: Hellenistik Dönem’de Smyrna Çevresindeki Kaleler – Yiğit Ozar – 2020 – Arkaik ve Klâsik Dönem’de Smyrna’nın Dış Savunması Üzerine Gözlemler – Ersin Doğer, İsmail Gezgin – 1998 Eski İzmir (Navluhon ve Tantalis) ve Larisa Şehirleri Harabeleri – Prof. Helene Miltner ve Prof. Dr. Yohannes Böhlau – 1934