Değirmenli Tepe’nin kuzeybatı yamacında gerçekleşen kazılar sonucunda bulunan Foça Antik Tiyatrosu, Anadolu’nun en eski ve klasik dönem sonuna ait tek tiyatrosu olarak biliniyor. Yaklaşık 2400 yıllık tiyatronun iki ayrı bölümde yapılan kazılarda, basamakları sınırlayan kanat duvarları oldukça iyi korunmuş şekilde ortaya çıkmış. Duvarların iç kısmında, Foça’nın yerel taşı olan tüf taşından yapılmış dört sıra oturma basamağında keşfedilen Fuyte Oyta yazısıyla, her mahallenin tiyatroda kendine ayrılan bölümde oturduğu anlaşılmış.

Tiyatronun basamak profili ve diğer buluntular, yapının Büyük İskender döneminde, milattan önce 340-330 yıllarında inşa edilmiş olduğunu göstermekte. Bu durum Foça’nın arkaik dönemde doğu-batı arasında bir köprü olması, ekonomik ve kültürel yönden yüksek bir düzeyde bulunmasıyla açıklanıyor. Kazılarda edinilen diğer bulgulara göre muhtemelen bir deprem sonrasında işlevini yitiren tiyatro Erken Roma döneminde 1. yüzyılda seramik çöplüğü, 2. yüzyılda ise nekropol alanı olarak kullanılmış.

En son geçtiğimiz yaz fotoğrafladığım tiyatro için tekrar çalışma başlamış. Arkeolojik olarak zengin bir alan sahip Foça çevresinde bir çok kazı devam ederken tiyatro uzun yıllar bu fotoğraflardaki şekilde beklemişti. Kış aylarında da devam eden yeni çalışmalar neticesinde umarım yeni bulgularla beraber yakın zamanda tamamlanır.

Kaynak: Aiolis – Bilge Umar – 2002, KTB/İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü – 2023